Het Greenpeace-effect
Jaren geleden - in de tijd dat je nog via de telefoonlijn moest inbellen om je mail op te halen - had ik een emailwisseling met een woordvoerder van Greenpeace. In die tijd meende ik ook actief mijn rol in het verbeteren van de wereld te moeten spelen en ik had een leuke actie voor hen bedacht:
Aangezien vuurwerk erg slecht voor het milieu is, roep je mensen op om (minimaal) de helft minder vuurwerk te kopen en af te steken. Van het bespaarde geld kan dan de helft gebruikt worden om wat leuks te kopen en de andere helft kan aan een goed doel naar keuze gedoneerd worden. Daarbij Greenpeace natuurlijk aanbevelende.
Op mijn email kreeg ik keurig een reactie. Ze waren het met mij eens dat vuurwerk erg slecht voor het milieu is. Maar zo lang leden van Greenpeace het afsteken van en kijken naar vuurwerk positief waarderen, gingen ze er geen actie tegen voeren.
Voor mij een grote desillusie, maar ook een belangrijk inzicht: belangengroepen voeren vaak niet echt actie voor hun belang, maar hebben het belang slechts als onderwerp. Primaire doel is het verkopen van een goed gevoel. En niet zelden gaat dat op vlakken zelfs ten koste van het veronderstelde belang. Dit ben ik het Greenpeace-effect gaan noemen.
Hoe je ooit van anderen - die minder waarde aan het milieu hechten dan jij - kunt verwachten dat ze iets voor het milieu doen, terwijl jij - die dat milieu zo belangrijk zegt te vinden - niet eens bereid bent iets eenvoudigs als vuurwerk te laten staan, blijft voor mij een raadsel.
Ook in het huidige debat over het milieu, zie ik het Greenpeace-effect regelmatig terug. Het milieu en onze toekomst op de aarde wordt als belang gekozen door vele organisaties en individuen. Vrijwel nooit wordt er daarbij naar meer dan één aspect gekeken en in het overgrote deel van de gevallen wijst de vinger naar een ander. En dan nog het liefst naar een zwakke partij. Ik ben er overigens van overtuigd dat de meeste mensen te goeder trouw handelen, maar dat voldoende (zelf)inzicht ontbreekt.
Wat we als lid, kiezer en consument het liefst willen is wel
iets doen, want dat geeft een goed gevoel. Maar we willen ook weer niet al te veel moeite hoeven doen of te veel hoeven inleveren (op bijvoorbeeld het gebied van comfort en financiën). Dat geeft namelijk nare gevoelens. Daarom willen we bijvoorbeeld ook graag geloven dat het klimaat- en milieuprobleem aanpakken, geen echt grote offers van ons vraagt en prima kan binnen het huidige economische systeem. We kijken dus liever niet te diep.
Maar is windenergie echt de oplossing als de versleten wieken illegaal gedumpt (moeten) worden?
Is elektrisch rijden echt goed voor het milieu als er grote hoeveelheden kobalt voor gemijnd moet worden?
Zeldzame metalen zitten overigens ook in windmolens en zonnecellen. Zijn we wel bereid om de energieopwekking vóór onze (spel)computers en smartphones te stellen?
Stedelijk gebied is (tot) 3 graden warmer dan landelijk gebied. Zijn we bereid nieuwbouw en wegenaanleg te stoppen en misschien zelfs af te breken? Niet alleen goed tegen de opwarming, maar ook goed voor natuur en voedselvoorziening.
Uiteindelijk is het wat mij betreft heel simpel: het enige wat echt helpt is minderen; zo veel mogelijk stoppen met het consumeren van dingen die niet noodzakelijk zijn om te leven. En het enige wat jij en ik kunnen doen, is kijken naar wat wij daaraan zelf kunnen bijdragen. Hoe klein die bijdrage ook lijkt ten opzichte van andere mensen of grote bedrijven. Het gezegde is niet voor niets 'verbeter de wereld, begin bij jezelf.' Wees je bewust van welke (onnodige) impact jij hebt!
De grootste invloeden aanpakken is daarbij natuurlijk belangrijk, maar nog veel belangrijker is om te kijken wat je nu kunt doen; om iets aan je dagelijkse houding te doen. Val niet in de valkuil om nu niets te doen, omdat je in de toekomst (misschien) wat groters aan gaat pakken. Dus niet jezelf nu toestaan onnodig nieuwe kleren te kopen, alleen omdat je overweegt volgend jaar niet met het vliegtuig op vakantie te gaan. Kijk naar dit moment: heb ik die nieuwe trui echt nodig, of kan ik best zonder? Hoe klein die besparing ook lijkt, hij is goud waard!
En kies ook niet voor dingen die je toch al niet doet. Ook daarmee wijs je feitelijk naar een ander en doe je zelf niets! Het gaat om de dingen die jij extra mindert!
Zo kan ik rustig aangeven dat er zonder cosmetica, deo en parfum veel milieuwinst te halen is, maar ik gebruik het toch al niet.
Ik eet geen vlees, dus minder vlees eten is ook al niet iets wat ik kan doen. En wat dacht je van tofu? Die vleesvervanger schijnt slechter voor het milieu te zijn dan Nederlands vlees. Maar ik eet ook geen soja.
Mode interesseert me niet, dus roepen dat je die niet meer moet volgen, is voor mij ook niet zinnig.
En aangezien ik niet vaak uitga, heeft het geen zin om op te roepen om eens lekker een avond thuis te blijven en bijvoorbeeld samen met vrienden te mediteren.
Zo: heb ik je toch nog even lekker kunnen wijzen op wat je zou kunnen doen ;)
Ter inspiratie volgen hier nog enkele voorbeelden van de dingen die ik zelf deze week
extra heb gedaan:
- niet de nieuwe thriller kopen van een schrijver die ik erg goed vind (er ligt nog een boek van mijn verjaardag)
- geen zak chips eten (om een naar gevoel weg te vreten)
- twee keer minder douchen (niemand had er last van)
- me niet opgeven voor een meditatieweekend (ik ben eerder dit jaar nog op retraite geweest)
- met de fiets naar de fysiotherapeut ondanks dat het behoorlijk waaide en niet helemaal droog was (in plaats van de auto van mijn moeder lenen)
- kliekje van de dag ervoor mee voor onderweg, i.p.v. een patatje op het station
- Voor een reparatie geen nieuwe moeren en bouten besteld, maar oude, roestige gebruikt (al staat nieuwe natuurlijk wel mooier)
Ik hoop dat dit jou inspireert om ook eens te kijken naar hoe jij echt bij kan dragen. Het gaat daarbij dus niet om de dingen die je toch al nooit doet, maar juist om wat je normaal wel doet. Wat daarvan kan jij laten staan? Voor één keer, maar liefst natuurlijk blijvend! Laat het me weten!
